Hoe Facebook berichten over coronavaccins en de lablektheorie 'censureerde'

Zelfs als posts feitelijk juist waren

Op de platformen van Meta zal voortaan geen factchecking meer plaatsvinden. Dat kondigde Meta-CEO Mark Zuckerberg vorige maand in een videoboodschap aan. Volgens hem zijn de factcheckers ‘te politiek vooringenomen’ geweest. In plaats daarvan komt er een systeem van community notes, zoals dat ook op X bestaat.

In de Nederlandse media ging het al snel over het opportunisme van Zuckerberg, die met zijn ‘knieval’ toch vooral toenadering tot de nieuwe Trump-regering zou zoeken.

Onderbelicht bleef echter een interessante overweging achter het besluit. Zuckerberg wil naar eigen zeggen met de stap afrekenen met ‘censuur’ die op zijn platformen heeft plaatsgevonden. Specifiek noemde hij het debat over de coronavaccins. De Amerikaanse overheid zou grote druk op Meta hebben uitgeoefend om berichten daarover offline te halen. Volgens Zuckerberg was deze overheidsbemoeienis, omdat het gaat om de vrijheid van meningsuiting, mogelijk zelfs ongrondwettig. Dat vertelde hij recent in de podcast van Joe Rogan.

‘Ze hebben ons onder enorme druk gezet om dingen offline te halen die, eerlijk gezegd, gewoon waar waren’, aldus Zuckerberg.

Interne e-mails Facebook

Zuckerberg verwees daarbij naar interne e-mails van Facebook die als gevolg van een door de Republikeinen geleid onderzoek in het Amerikaanse Congres openbaar zijn gemaakt.

De documenten schijnen licht op wat er tijdens de coronapandemie achter de schermen bij Facebook plaatsvond.

‘We staan onder aanhoudende druk van externe belanghebbenden, waaronder het [Biden-]Witte Huis […], om vaker inhoud die ontmoedigt het COVID-19-vaccin te nemen te verwijderen’, schrijft bijvoorbeeld een Facebookmedewerker in april 2021 in een e-mail die direct gericht is aan Mark Zuckerberg.

De medewerker meldt dat de Biden-regering Facebook ook heeft verzocht om een populaire meme over de coronavaccins offline te halen. De medewerker benadrukt dat de meme echter ‘niet verwijderd zou moeten worden’ omdat het ‘gaat om humor/satire’ en omdat de meme ‘verdedigbaar waar is’.

Het gaat om deze meme, die destijds op Facebook circuleerde en zinspeelde op mogelijke schadeclaims door de coronavaccins:

De lablektheorie gaat offline

De e-mails tonen ook hoe Facebook omging met online discussies over de zogeheten ‘lablektheorie’. Die theorie stelt dat het coronavirus afkomstig is uit een lab in het Chinese Wuhan. Vanaf februari 2021 duidt Facebook berichten daarover aan als ‘misinformatie’. Alle posts die suggereren dat het virus uit een lab komt, worden vanaf dat moment van het platform verwijderd. In mei 2021, als de discussie over het onderwerp toeneemt, en factcheckers waarmee Facebook samenwerkt hun oorspronkelijke beoordeling dat de theorie onjuist zou zijn ‘herroepen’, worden berichten hierover op het platform weer toegestaan.

Nick Clegg, voormalig Brits politicus en op dat moment een van de belangrijkste lobbyisten van Facebook, vraagt in juli 2021 in een interne e-mail waarom het bedrijf berichten over de lablektheorie in de maanden daarvoor heeft verwijderd:

Een bestuurder van het bedrijf reageert: ‘Omdat we onder druk stonden van de [Biden-]regering en anderen […]. We hadden het niet moeten doen.’

Ook Mark Zuckerberg blikt in een van de vrijgegeven e-mails terug op de affaire. Hij schrijft: ‘Dit lijkt me een goede herinnering dat, als we onder druk van een regering […] onze standaarden verlagen, we hier later vaak spijt van krijgen.’

Gelijktijdig met het aan banden leggen van de lablektheorie, introduceert Facebook in februari 2021 aangescherpte regels voor berichten over de coronavaccins. Dit gebeurt na ‘verhitte gesprekken’ met de Biden-regering. Posts die stellen dat de coronavaccins ‘autisme veroorzaken’, worden vanaf dan aangeduid als misinformatie en verwijderd. Maar ook berichten die stellen dat het vaccin ‘niet effectief’ zou zijn in het voorkomen van COVID-19 worden vanaf dat moment door Facebook verwijderd.

De e-mails tonen dat de Biden-regering wil dat Facebook ook zogeheten ‘borderline content’ aanpakt. Dat zijn berichten die niet strijdig zijn met de regels van Facebook, maar die de Amerikaanse regering ziet als problematisch omdat ze kunnen leiden tot ‘vaccinatietwijfel’. Het hoofd Digitale Strategie van de Biden-regering, Rob Flaherty, noemt Facebook tijdens een gesprek met het bedrijf ‘een belangrijke nieuwsbron voor vaccinsceptici’.

Het Witte Huis vindt dat Facebook niet genoeg openheid van zaken geeft over de aanpak van berichten die kunnen aanzetten tot vaccinatietwijfel. ‘Intern bekijken we onze opties over wat we hiertegen kunnen doen’, waarschuwt Biden-adviseur Andrew Slavitt het techbedrijf in maart 2021.

Nick Clegg benadrukt tegenover het Witte Huis, zo staat in een interne notitie, dat Facebook op dat moment al meer berichten verwijdert dan het bedrijf zelf noodzakelijk acht. Facebook ‘reduceert ook de verspreiding van informatie die niet strijdig is [met de eigen regels], maar die kan leiden tot [vaccinatie]twijfel’.

‘Twijfel is meestal geen misinformatie’

Facebook laat weten de regels van het platform nog verder aan te zullen scherpen om zo ‘de verspreiding van informatie die vaccinatie ontmoedigt’ tegen te gaan. Het gaat om informatie die volgens medewerkers ‘vaak’ waar is. Ook geeft Facebook aan dat groepspagina’s die ‘disproportioneel’ vaak berichten plaatsen die kunnen aanzetten tot vaccinatietwijfel van het platform zullen worden verwijderd.

Facebook gaat op die manier verder dan enkel het aanpakken van misinformatie. Immers, zo reflecteert een medewerker, ‘vaccinatietwijfel is vaak of meestal geen misinformatie’.

De stukken tonen ook dat Vivek Murthy, de Amerikaanse Surgeon General, de hoogste gezondheidsadviseur van de Biden-regering, Facebook onder druk zet. Murthy wil dat Facebook berichten over bijwerkingen als gevolg van coronavaccinatie vaker verwijdert. ‘De Surgeon General wil dat we feitelijk juiste informatie over bijwerkingen gaan verwijderen als de gebruiker niet volledig is over de zeldzaamheid [van de bijwerking] en de mogelijkheid tot behandeling’, noteert een Facebookmedewerker.

Medewerkers van het techbedrijf zijn het echter ‘sterk oneens’ met het verwijderen van ‘waargebeurde ervaringen’ van mensen die bijwerkingen krijgen.

Toch worden ‘sommige’ van deze berichten door het platform wel algoritmisch onderdrukt, en daarmee minder zichtbaar gemaakt voor andere gebruikers, zo staat in de interne stukken.

Een woordvoerder van de Biden-regering liet eerder in een reactie op de e-mails aan de Wall Street Journal weten dat de dialoog met Facebook erop gericht was om de vaccinatiebereidheid van mensen te vergroten.

Alle e-mails van Facebook zijn terug te vinden in het rapport van de onderzoekscommissie van het Amerikaanse Congres: Final Report: The Weaponization of the Federal Government, Part One.

---

De komende tijd wil ik diepgravend onderzoek doen naar de coronaperiode. Ik wil me onder meer richten op de toelating van de coronavaccins, de discussie over de oorsprong van het virus en breder op gemaakte claims van wetenschappelijke consensus. Mijn doel: blootleggen welke belangen, zichtbaar of minder zichtbaar, de beeldvorming in Nederland hebben bepaald en dat mogelijk nog steeds doen.

Vind je dit belangrijk? Met een donatie steun je dit onderzoek.

---